Με αφορμή την Γνωμοδότηση υπ’αριθμ. 2/2017 της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα σχετικά με την δημοσιοποίηση των προσωπικών στοιχείων των ιατρών για λόγους διαφάνειας ως προς την χρηματοδότησή τους από φαρμακευτικές εταιρείες, εξετάζουμε το σύνολο των διατάξεων που διέπουν την παροχή αμοιβών ή άλλων οφελημάτων προς τους επαγγελματίες υγείας και τους όρους δημοσιοποίησης των παροχών αυτών.

Η διάταξη που επέβαλε την δημοσιοποίηση των παροχών προς επαγγελματίες υγείας είναι το άρθρο 66 παρ. 7 του ν.4316/2014, το οποίο μεταξύ άλλων ορίζει ότι: «Κάθε Φαρμακευτική Επιχείρηση οφείλει να δημοσιοποιεί ονομαστικά στην ιστοσελίδα της και στην ειδική ιστοσελίδα του ΕΟΦ, το αργότερο εντός έξι μηνών από το κλείσιμο εκάστου ημερολογιακού έτους, κάθε παροχή που χορηγεί προς τρίτους Επαγγελματίες Υγείας και Επιστημονικούς Υγειονομικούς Φορείς, ενδεικτικά και όχι περιοριστικά, δωρεές, χορηγίες, κόστος εγγραφής σε συνέδρια και εκδηλώσεις επιστημονικής ενημέρωσης της ιατρικής κοινότητας, όπως αυτές ορίζονται ειδικότερα στις εκάστοτε εγκυκλίους του ΕΟΦ, έξοδα μετάβασης και διαμονής ως και κάθε άλλη παροχή βάσει σύμβασης ή από ελευθεριότητα, αναφορικά με την προ− ώθηση των συνταγογραφούμενων φαρμάκων. Οι παροχές οι οποίες αφορούν σε δραστηριότητες Έρευνας και Ανάπτυξης, καθώς και σε μη παρεμβατικές μελέτες (με ή χωρίς φάρμακο) θα δημοσιοποιούνται συγκεντρωτικά από κάθε φαρμακευτική επιχείρηση. Ρητώς εξαιρούνται από την υποχρέωση δημοσιοποίησης τα κόστη από τις έρευνες αγοράς, τα γεύματα και τα ποτά, καθώς και αντικείμενα αμελητέας αξίας εφαρμογών ιατρικής και εκπαιδευτικής χρήσης, που συνδέονται άμεσα με τη διεξαγωγή της καθημερινής ιατρικής πρακτικής των Επαγγελματιών Υγείας και των Επιστημονικών Υγειονομικών Φορέων, σύμφωνα με το άρθρο 126 παρ. 1 της υπουργικής απόφασης ΔYΓ3α/ΓΠ 3221/2013 (Β΄1049). Ως αμελητέα αξία εννοείται κάθε αντικείμενο η αξία του οποίου δεν υπερβαίνει το συνολικό ποσό των δεκαπέντε (15) ευρώ συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ. ...»

Ο Σύνδεσμος Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ) μετά την έκδοση αυτού του νόμου ζήτησε από την ΑΠΔΠΧ οδηγίες σχετικά με την διαδικασία εφαρμογής του, ενώ αντίστοιχα και ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΟΦ) απέστειλε ερώτημα στην ίδια Αρχή σχετικά με την έκταση των δημοσιοποιήσιμων στοιχείων των ληπτών των παροχών (δηλαδή των επαγγελματιών υγείας) και συγκεκριμένα αν πρέπει να αναφέρεται ο ΑΦΜ ή ο ΑΜΚΑ αυτών, καθώς και σχετικά με τον χρόνο διατήρησης αυτών των στοιχείων.

Η ΑΠΔΠΧ εξετάζοντας πλήθος στοιχείων, μεταξύ των οποίων Γνωμοδοτήσεις Καθηγητών της Νομικής Σχολής, την Οδηγία της 15-11-2014 της Μόνιμης Επιτροπής Ευρωπαίων Ιατρών και την Αιτιολογική Έκθεση του Ν.4316/2014, εξέδωσε την υπ’αριθμ. 5/2016 Γνωμοδότηση με την οποία ερμήνευσε την ανωτέρω διάταξη (στενά) κρίνοντας ότι η δημοσιοποίηση των στοιχείων των ιατρών δεν μπορεί παρά να αφορά μόνο τις παροχές που λαμβάνουν για προωθητικά συνέδρια και όχι για επιστημονικά. Μεταξύ άλλων στην ως άνω απόφαση η ΑΠΔΠΧ έκρινε ότι:

1) Η δημοσιοποίηση των στοιχείων των επαγγελματιών υγείας που λαμβάνουν παροχές συνιστά επεξεργασία προσωπικών τους δεδομένων.
2) Βάσει της αιτιολογικής έκθεσης του νόμου, ο σκοπός της δημοσιοποίησης των προσωπικών δεδομένων των ιατρών είναι κυρίως το δικαίωμα του ασθενή να γνωρίζει την σχέση των φαρμακευτικών εταιρειών με την επιστημονική κοινότητα.
3) Κρίνει ότι η γραμματική ερμηνεία της ως άνω διάταξης επιβάλλει την δημοσιοποίηση μόνο των παροχών που λαμβάνουν οι επαγγελματίες υγείας για προωθητικά συνέδρια (τα λεγόμενα «Τύπου Β’») και όχι για επιστημονικά συνέδρια. Ως εκ τούτου δε νοείται δημοσιοποίηση παροχών προς επαγγελματίες υγείας για συμμετοχή τους σε επιστημονικά συνέδρια.

Μεταγενέστερη προσφυγή του ΕΟΦ στην ΑΠΔΠΧ για ερμηνεία της ως άνω απόφασης, ειδικά ως προς το θέμα της δημοσιοποίησης των παροχών που λαμβάνουν οι επαγγελματίες υγείας και για τα επιστημονικά συνέδρια και όχι μόνο για τα προωθητικά, απορρίφθηκε από την ΑΠΔΠΧ με την υπ’αριθμ. 2/2017 απόφασή της.

Κατηγοριοποιώντας το πλέγμα των ισχυουσών διατάξεων σχετικά με τις παροχές προς επαγγελματίες υγείας και τον τρόπο δημοσιοποίησης αυτών των παροχών και των στοιχείων των επαγγελματιών υγείας προκύπτει ότι:

1) Τα θέματα των παροχών σε επαγγελματίες υγείας ρυθμίζονται αφενός ως προς τους ιατρούς του Δημοσίου και τους πανεπιστημιακούς από το Ν.2289/2001 και συγκεκριμένα το άρθρο 11 αυτού, αφετέρου ως προς τους ιδιώτες ιατρούς από τον Κώδικα Δεοντολογίας του ΣΦΕΕ, ο οποίος μολονότι δεν υποχρεώνει τους ίδιους τους ιατρούς, δεσμεύει όλες τις φαρμακευτικές εταιρείες-μέλη του ως προς τις παροχές που δίνουν στους ιατρούς.

Από τις ανωτέρω διατάξεις καθίσταται σαφές ότι α) οι μεν ιατροί του ΕΣΥ και οι πανεπιστημιακοί δεν επιτρέπεται να λάβουν καμία παροχή παρά μόνο μέσω του Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Έρευνας (ΕΛΚΕ), β) οι ιδιώτες ιατροί δεν επιτρέπεται να λαμβάνουν παροχές παρά μόνο υπό τις προϋποθέσεις των άρθρων 16, 17 επόμενα του Κώδικα ΣΦΕΕ.

2) Σύμφωνα με το α. 66 παρ. 7 του Ν.4316/2014 οι παροχές που λαμβάνουν οι επαγγελματίες υγείας χωρίζονται σε α) παροχές για συμμετοχή τους σε επιστημονικά συνέδρια τύπου Α’, β) παροχές για προωθητικά συνέδρια Τύπου Β', γ) παροχές δραστηριοτήτων έρευνας & ανάπτυξης και για μη παρεμβατικές μελέτες, δ) παροχές για έρευνες αγοράς και για γεύματα/ποτά/αντικείμενα αμελητέας αξίας κάτω από 15 ευρώ.

3) Μετά την υπ’αριθμ. 5/2016 απόφαση της ΑΠΔΠΧ, η δημοσιοποίηση των στοιχείων των ιατρών του Δημοσίου/πανεπιστημιακών δεν επιτρέπεται παρά μόνο στην ΔΙΑΥΓΕΙΑ από τον ΕΛΚΕ, συνεπώς οι φαμρακευτικές εταιρείες δεν πρέπει να δημοσιοποιούν αυτά τα στοιχεία, ούτε να τα αποστέλλουν στον ΕΟΦ προς δημοσιοποίηση.

4) Ως προς τις παροχές προς ιδιώτες ιατρούς, επιτρέπεται μόνο η δημοσιοποίηση των παροχών για συμμετοχή τους σε προωθητικά συνέδρια (τύπου Β’) και όχι για τις συμμετοχές τους σε επιστημονικά συνέδρια (τύπου Α΄).
Ο ΑΜΚΑ και ο ΑΦΜ των επαγγελματιών υγείας δεν επιτρέπεται να αναφέρεται.

5) Η δημοσιοποίηση του ΑΦΜ και του ΑΜΚΑ των ιατρών δεν επιτρέπεται. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι ο Κώδικας ΣΦΕΕ μέχρι πρότινος επέβαλλε την δημοσιοποίηση του ΑΦΜ των ιατρών, όμως συμμορφούμενος με την υπ’αριθμ. 5/2016 απόφαση της ΑΠΔΠΧ, τροποποιήθηκε στο σημείο αυτό, ώστε μοναδικά στοιχεία που επιτρέπεται να δημοσιοποιηθούν είναι το ονοματεπώνυμο και η ειδικότητα του ιατρού.

6) Η δημοσιοποίηση των ανωτέρω στοιχείων των ιδιωτών ιατρών πρέπει να γίνεται στην ιστοσελίδα της φαρμακευτικής επιχείρησης καθώς και στην ιστοσελίδα του ΕΟΦ αλλά με τρόπο που να μην είναι τα δεδομένα των επαγγελματιών υγείας προσβάσιμα από μηχανές αναζήτησης.

7) Οι παροχές για δραστηριότητες έρευνας & ανάπτυξης και για μη παρεμβατικές μελέτες δημοσιεύονται μόνο συγκεντρωτικά.

8) Οι παροχές για έρευνες αγοράς και για γεύματα/ποτά/αντικείμενα αμελητέας αξίας έως 15 ευρώ δεν δημοσιεύονται.